GJUMI KA ROL TË RËNDËSISHËM NË SHËNDETIN MENDOR DHE FIZIK, NË VEÇANTI TE GRATË

GJUMI KA ROL TË RËNDËSISHËM NË SHËNDETIN MENDOR DHE FIZIK, NË VEÇANTI TE GRATË

Gjumi është një funksion fiziologjik të cilit shpesh i kushtohet pak ose aspak vëmendje. Nëse flemë mesatarisht 7 deri në 8 orë ne kalojmë pothuajse një të tretën e jetës sonë duke fjetur. Çrregullimet e gjumit prishin nivelin e funksionimit të përditshëm. Ritmi i zgjimit/gjumit tek një person i shëndetshëm sinkronizohet përmes ciklit ditë/natë i cili rregullohet nga dy komponentë: faktori i brendshëm (ajo që ne e quajmë ora jonë biologjike) dhe faktorët mjedisorë. Me gjumë normal këta dy faktorë janë në ekuilibër dhe pabarazia e tyre do të rezultojë në forma të ndryshme të çrregullimeve të gjumit. Pagjumësia është sigurisht një nga format më të zakonshme të çrregullimeve të gjumit.

Sipas disa statistikave, 10 deri në 40% e popullsisë së përgjithshme vuan nga pagjumësia!

Çrregullimi përkufizohet me vështirësi për të fjetur ose për të mbajtur gjumin, pra ndryshim i cilësisë ose sasisë së gjumit (cilësisë ose kohëzgjatjes së gjumit), i cili më pas ka pasoja për mosfunksionimin e përditshëm si lodhje, ulje të aftësive mendore: përqendrim, kujtesë etj. Disa njerëz që i themi se flenë pak u mjaftojnë vetëm 5 orë gjumë por ata nuk mund të themi se vuajnë nga pagjumësia. Sipas disa hulumtimeve pagjumësia afatgjatë, kronike mund të shkaktojë edhe dëmtime të caktuara fizike, veçanërisht në zonën e sistemit vaskular.

Shkaqet e pagjumësisë janë të shumta dhe të ndryshme dhe sipas kohëzgjatjes së pagjumësisë ndahen në: kalimtare, afatshkurtra dhe kronike.

Pagjumësia kalimtare zgjat disa netë; çrregullimi zakonisht shoqërohet me stres, eksitim (para provimeve, para operacionit), pastaj ngjitje në lartësi (për shkak të përqendrimit të reduktuar të oksigjenit dhe problemeve të frymëmarrjes) dhe ndryshime në zonat kohore (udhëtimi nga një zonë kohore në tjetrën, e ashtuquajtura Jet Lag. sindromë). Mjeku klinik rrallë has në këtë lloj pagjumësie dhe çrregullimi terapeutik zgjedh përdorimin e medikamenteve – hipnotikëve.

Pagjumësia afatshkurtër zgjat deri në tre javë, zakonisht e shoqëruar me stres të rëndë ose të vazhdueshëm (reagime ndaj pikëllimit, sëmundjes, shqetësimeve shëndetësore). Kjo lloj pagjumësie duhet trajtuar farmakologjikisht me hipnotikë me veprim të shkurtër dhe ndryshime të sjelljes së arritura përmes rregullit të gjumit dhe menaxhimit të stresit. Reagimet ndaj situatave të zisë  kërkojnë herë pas here përdorimin e terapisë antidepresive, në konsultim me psikiatër specialist.

Rregulli i gjumit përfshin masat e nevojshme për gjumë normal. Këto janë shtrirja dhe ngritja në të njëjtën kohë, gjumi në një dhomë me temperaturë të përshtatshme dhe të mbrojtur nga zhurma, shmangia e aktiviteteve të mëdha fizike pak para gjumit si dhe shmangia e të folurit për punën ose përmbajtjet që duken zhgënjyese. Para se të shkoni në shtrat duhet të shmangni ngrënien e vakteve me shumë kalori, alkoolin, kafenë e zezë, duhanin.

Pagjumësia kronike e cila sipas statistikave prek 3 deri në 4% të popullatës është lloji i pagjumësisë që e hasim më shpesh në praktikën klinike dhe që është një sfidë e madhe për mjekët. Qendra për Çrregullime të Gjumit BP më së shumti vizitohet nga personat me pagjumësi kronike e cila në disa raste zgjat me vite të tëra dhe trajtohen me medikamente për këtë çrregullim.

Shkaku i pagjumësisë kronike, ndryshe nga dy të mëparshmet, rrallëherë është drejtpërdrejt i qartë dhe ka shumë të ngjarë që përfshin disa faktorë në zhvillimin e çrregullimit. Për një qasje të duhur terapeutike fillimisht është e nevojshme të merret me përpikëri historia dhe të përcaktohen teknikat diagnostikuese.

Të dhënat anamnestike i referohen: llojit të pagjumësisë (vështirësi për të fjetur, vështirësi në vazhdimin e gjumit, zgjimi i hershëm), koha dhe rrethanat e çrregullimit, ekzistenca e mundshme e rasteve të ngjashme në familje dhe të dhënat për trajtimin e mëparshëm.

Çfarë e shkakton pagjumësinë:

Ngrënia vonë në mbrëmje;

Një çrregullimi psikiatrik;

Sindroma e Këmbëve të Paqendruara;

Faktorë mjekësorë, si dhimbja për shkak të një sëmundjeje fizike, çrregullime të frymëmarrjes, çrregullime të frymëmarrjes nga gjumi etj;

Pagjumësia kronike e shkaktuar nga çrregullimet e ritmit cirkadian siç është rasti te punëtorët me turne;

Stresi;

Abuzimi me alkoolin;

Zakonet e këqija të gjumit;

SIMPTOMAT E PAGJUMËSISË

Simptomat e pagjumësisë mund të përfshijnë:

Vështirësi për të fjetur gjatë natës;

Zgjimi gjatë natës;

Zgjimi shumë herët;

Nuk ndiheni të pushuar mirë pas gjumit të një nate;

Lodhje ose përgjumje gjatë ditës;

Irritim, depresion ose ankth;

Vështirësi për të kushtuar vëmendje, për t’u fokusuar në detyra ose për të kujtuar;

Rritja e gabimeve ose aksidenteve;

Shqetësimet e vazhdueshme për gjumin;

Metodat diagnostikuese reduktohen në kryerjen e një regjistrimi polisomnografik gjatë gjithë natës, në Qendrën për Çrregullimet e Gjumit si metoda objektive për vlerësimin e gjumit dhe teknika e regjistrimit do të përcaktohet nga mjeku. Në të njëjtën kohë, pacientit mund t’i kërkohet të mbajë një ditar gjumi.

Imazhi polisomnografik gjatë gjithë natës do të ndihmojë në diagnozën diferenciale të gjendjeve të tilla si të ashtuquajturat pagjumësi idiopatike (pagjumësi me origjinë të panjohur dhe pagjumësi e kushtëzuar psikofiziologjikisht). E para fillon shumë herët, më shpesh regjistrohet tek femrat, karakterizohet nga vështirësia për të fjetur me lodhje të mëngjesit, ndërsa lloji i dytë i pagjumësisë më së shumti regjistrohet tek personat gjumi i të cilëve ka qenë herë pas here më i keq më parë dhe kanë ndodhur shqetësime më të theksuara për shkak të stresit.

Personat me pagjumësi psikofiziologjike tregojnë cilësi dukshëm më të mirë të gjumit në laborator sesa në shtëpi gjë që nuk ndodh te njerëzit me pagjumësi idiopatike. Tek personat me pagjumësi idiopatike do të aplikojmë teknikat terapeutike të sjelljes (teknikat e të mësuarit) dhe kronoterapinë, pra do të përcaktojmë kohën më optimale për gjumë dhe mënyrën e përdorimit të asaj kohe për aplikimin e terapisë relaksuese dhe medikamenteve të gjumit.

Disa forma të çrregullimeve të gjumit që lidhen me çrregullimet e ritmit cirkadian reduktohen në gjumë të vonuar. Të moshuarit bien në gjumë më herët dhe në përputhje me rrethanat zgjohen më herët ndërsa te të rinjtë shpesh vërejmë një vonesë në fillimin e gjumit, gjë që shkurton kohëzgjatjen e gjumit. Këto dy çrregullime mund të trajtohen me terapi me dritë pra ekspozim ndaj stimujve të dritës e cila është treguar efektive në rregullimin e fillimit të gjumit.

Burimi: Mayoclinic/ Përktheu dhe përshtati Ajo.mk

Leave a Reply

Your email address will not be published.